Trong quá trình hôn nhân, nhiều cặp vợ chồng cùng vay vốn ngân hàng và thế chấp tài sản chung (nhà đất, ô tô…). Khi ly hôn, việc phân chia tài sản gắn liền với nghĩa vụ trả nợ thường dẫn đến tranh cãi gay gắt, đặc biệt nếu khoản vay chưa tất toán.
1. Thực trạng
Một bên muốn giữ tài sản và tiếp tục trả nợ, bên kia muốn rút nghĩa vụ.
Cả hai đều không muốn trả nợ, dẫn đến việc ngân hàng yêu cầu phát mãi tài sản.
Có trường hợp ngân hàng không tham gia vụ ly hôn nhưng vẫn yêu cầu thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng tín dụng.
2. Cơ sở pháp lý
Điều 33, Điều 37 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014: Quy định về tài sản chung và nghĩa vụ chung phát sinh trong thời kỳ hôn nhân phải cùng chịu trách nhiệm thực hiện. Dựa theo đó, nếu trong thời kỳ hôn nhân, vợ chồng vay tiền ngân hàng và thế chấp nhà để kinh doanh hoặc đáp ứng nhu cầu chung của gia đình, thì cả hai phải cùng chịu trách nhiệm trả nợ, bất kể ai là người đứng tên vay hay ai đứng tên trên Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà.
Điều 299 Bộ luật Dân sự 2015, Điều 68 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015: Ngân hàng có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan khi tài sản thế chấp là tài sản chung và có quyền xử lý tài sản bảo đảm khi nghĩa vụ không được thực hiện.
Khoản 1 Điều 7 – Nghị định 21/2021/NĐ-CP quy định về Quyền truy đòi tài sản bảo đảm. Theo đó Khi bên vay (vợ, chồng hoặc cả hai) không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ trả nợ, ngân hàng – với tư cách bên nhận bảo đảm – được quyền xử lý tài sản thế chấp để thu hồi nợ, không phụ thuộc vào việc vợ chồng đã ly hôn hay chưa. Quyền này phát sinh từ hợp đồng bảo đảm đã ký và được pháp luật bảo vệ.
3. Khó khăn thực tế tại tòa
Ngân hàng là bên thứ ba, không tham gia phân chia tài sản sau ly hôn, chỉ yêu cầu nghĩa vụ trả nợ đúng hợp đồng.
Tài sản có thể bị phát mãi theo hợp đồng thế chấp nếu khoản vay quá hạn trước khi tòa xử xong.
Tranh cãi về việc nợ chung hay nợ riêng: Nếu khoản vay không phục vụ lợi ích chung, bên kia có thể yêu cầu tòa xác định đó là nợ riêng.
4. Hướng giải quyết thường gặp
Nếu ngân hàng tham gia vụ án: Tòa sẽ xem xét quyền xử lý tài sản bảo đảm và phân định nghĩa vụ trả nợ theo tỷ lệ hoặc toàn bộ cho một bên.
Nếu ngân hàng không tham gia: Tòa chỉ phân chia quyền sở hữu và nghĩa vụ giữa vợ chồng, nhưng khoản nợ vẫn ràng buộc cả hai theo hợp đồng đã ký.
