Hiện nay, trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, nhu cầu hợp tác, giao lưu kinh tế, văn hóa, giáo dục giữa Việt Nam và các quốc gia trên thế giới không ngừng gia tăng. Cùng với đó, việc người lao động Việt Nam làm việc cho các tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam cũng ngày càng phổ biến và đa dạng hơn về lĩnh vực, ngành nghề. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan trong quá trình tuyển dụng, quản lý và bảo đảm quyền lợi, nghĩa vụ của người lao động Việt Nam. Việc quy định cụ thể trách nhiệm này không chỉ góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động, mà còn bảo đảm môi trường làm việc minh bạch, tuân thủ pháp luật, đồng thời thúc đẩy quan hệ hợp tác bền vững giữa Việt Nam và các đối tác nước ngoài.
Cụ thể, trách nhiệm của các bên được quy định như sau:
1. Trách nhiệm của người lao động Việt Nam khi làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài
Căn cứ tại Điều 25 Nghị định 152/2020/NĐ-CP quy định như sau:
“Điều 25. Trách nhiệm của người lao động Việt Nam khi làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài
1. Tuân thủ pháp luật về lao động của Việt Nam.
2. Thực hiện đúng các điều khoản của hợp đồng lao động đã ký kết với tổ chức, cá nhân nước ngoài.
3. Thực hiện đúng các quy định của tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài.”
Theo đó, người lao động phải tuân thủ các quy định pháp luật lao động Việt Nam để bảo đảm quyền và nghĩa vụ hợp pháp. Đồng thời, họ có trách nhiệm thực hiện đúng các điều khoản đã cam kết trong hợp đồng lao động ký kết với tổ chức, cá nhân nước ngoài. Ngoài ra, người lao động còn phải chấp hành các quy định do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng và quản lý ban hành, nhằm bảo đảm tính minh bạch, kỷ luật và trật tự trong quan hệ lao động.
2. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam khi sử dụng người lao động Việt Nam
Căn cứ tại Điều 26 Nghị định 152/2020/NĐ-CP quy định như sau:
“Điều 26. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam khi sử dụng người lao động Việt Nam
1. Thực hiện đúng quy định của Bộ luật Lao động và các quy định hiện hành.
2. Thực hiện đúng hợp đồng lao động đã ký kết với người lao động Việt Nam.
3. Trước ngày 15 tháng 12 hằng năm hoặc đột xuất khi có yêu cầu, tổ chức, cá nhân nước ngoài khi sử dụng người lao động Việt Nam báo cáo hằng năm về tình hình tuyển dụng, sử dụng người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài theo Mẫu số 02/PLII Phụ lục II ban hành kèm Nghị định này. Thời gian chốt số liệu báo cáo hằng năm tính từ ngày 15 tháng 12 năm trước kỳ báo cáo đến ngày 14 tháng 12 của kỳ báo cáo và gửi báo cáo như sau:
a) Tổ chức, cá nhân nước ngoài quy định tại điểm a, b, c và d khoản 3 Điều 2 Nghị định này gửi báo cáo về tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 22 Nghị định này;
b) Tổ chức, cá nhân nước ngoài quy định tại điểm đ khoản 3 Điều 2 Nghị định này gửi báo cáo về tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 22 Nghị định này.”
Theo quy định, tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam khi sử dụng lao động Việt Nam phải tuân thủ Bộ luật Lao động và các quy định hiện hành, đồng thời thực hiện đúng hợp đồng lao động đã ký với người lao động. Trước ngày 15/12 hằng năm hoặc khi có yêu cầu đột xuất, họ phải lập báo cáo về tình hình tuyển dụng, sử dụng lao động Việt Nam theo Mẫu số 02/PLII Phụ lục II của Nghị định 152/2020/NĐ-CP, với thời gian chốt số liệu từ 15/12 năm trước đến 14/12 năm báo cáo. Báo cáo được gửi đến cơ quan có thẩm quyền theo từng trường hợp: tổ chức, cá nhân quy định tại điểm a, b, c, d khoản 3 Điều 2 gửi về cơ quan được quy định tại điểm a khoản 1 Điều 22; còn trường hợp tại điểm đ khoản 3 Điều 2 thì gửi về cơ quan theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 22. Quy định này nhằm bảo đảm việc quản lý chặt chẽ, minh bạch trong sử dụng lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài.
3. Trách nhiệm của tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam
Căn cứ tại Điều 27 Nghị định 152/2020/NĐ-CP sửa đổi bởi khoản 10 Điều 1 Nghị định 70/2023/NĐ-CP quy định về trách nhiệm của tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam như sau:
“Điều 27. Trách nhiệm của tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam
1. Tiếp nhận hồ sơ đăng ký dự tuyển của người lao động Việt Nam và văn bản đề nghị tuyển người lao động Việt Nam của tổ chức, cá nhân nước ngoài.
2. Tổ chức tuyển dụng, giới thiệu và quản lý người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài.
3. Tham gia đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho người lao động Việt Nam theo quy định của pháp luật để đáp ứng yêu cầu của tổ chức, cá nhân nước ngoài.
4. Trước ngày 20 tháng 12 hằng năm hoặc đột xuất khi có yêu cầu, tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam báo cáo về tình hình tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam theo Mẫu số 03/PLII Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định này. Thời gian chốt số liệu báo cáo hằng năm tính từ ngày 15 tháng 12 năm trước kỳ báo cáo đến ngày 14 tháng 12 của kỳ báo cáo và gửi báo cáo như sau:
a) Tổ chức được Bộ Ngoại giao phân cấp, ủy quyền, giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu thực hiện việc tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài thì báo cáo Bộ Ngoại giao;
b) Tổ chức được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền, giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu thực hiện việc tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài thì báo cáo Sở Lao động – Thương binh và Xã hội.
5. Kiến nghị cơ quan, người có thẩm quyền xử lý đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Nghị định này.
6. Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.”
Theo đó, tổ chức có thẩm quyền trong việc tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ và văn bản đề nghị tuyển dụng, tổ chức tuyển chọn, giới thiệu và quản lý lao động; đồng thời tham gia đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu công việc. Hằng năm, trước ngày 20/12 hoặc khi có yêu cầu đột xuất, tổ chức phải báo cáo tình hình tuyển dụng, quản lý lao động theo Mẫu số 03/PLII, với thời gian chốt số liệu từ 15/12 năm trước đến 14/12 năm báo cáo. Việc báo cáo được gửi đến Bộ Ngoại giao nếu tổ chức do Bộ này phân cấp hoặc ủy quyền, và gửi đến Sở Lao động – Thương binh và Xã hội nếu tổ chức do UBND cấp tỉnh giao nhiệm vụ. Ngoài ra, tổ chức có thẩm quyền còn có trách nhiệm kiến nghị xử lý các hành vi vi phạm và thực hiện những nhiệm vụ khác theo quy định pháp luật, nhằm bảo đảm việc quản lý lao động minh bạch, hiệu quả.
4. Trách nhiệm của tổ chức dịch vụ việc làm, doanh nghiệp cho thuê lại lao động
Căn cứ tại Điều 28 Nghị định 152/2020/NĐ-CP quy định như sau:
“Điều 28. Trách nhiệm của tổ chức dịch vụ việc làm, doanh nghiệp cho thuê lại lao động
Trước ngày 15 tháng 12 hằng năm hoặc đột xuất khi có yêu cầu, tổ chức dịch vụ việc làm, doanh nghiệp cho thuê lại lao động báo cáo tình hình cung ứng người lao động Việt Nam hoặc cho thuê lại lao động Việt Nam làm việc cho tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam theo Mẫu số 04/PLII Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định này cho tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam. Thời gian chốt số liệu báo cáo hằng năm tính từ ngày 15 tháng 12 năm trước kỳ báo cáo đến ngày 14 tháng 12 của kỳ báo cáo.”
Theo đó, trước ngày 15 tháng 12 hằng năm hoặc khi có yêu cầu đột xuất, các tổ chức, doanh nghiệp này phải thực hiện báo cáo theo Mẫu số 04/PLII Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định 152/2020/NĐ-CP. Báo cáo được gửi đến tổ chức có thẩm quyền tuyển dụng, quản lý người lao động Việt Nam, nhằm phục vụ công tác tổng hợp và quản lý nhà nước. Thời gian chốt số liệu báo cáo được tính từ ngày 15 tháng 12 của năm trước đến ngày 14 tháng 12 của năm báo cáo, bảo đảm tính chính xác và kịp thời của thông tin.